🌐 भारत UPI द्वारे जलद डिजिटल पेमेंट्समध्ये जागतिक आघाडीवर – IMF अहवाल
आंतरराष्ट्रीय नाणेनिधी (IMF) च्या नुकत्याच प्रसिद्ध झालेल्या रिपोर्टनुसार, भारत जगातील सर्वात जलद रिटेल डिजिटल पेमेंट करणारा देश ठरला आहे. IMF चा “Growing Retail Digital Payments: The Value of Interoperability” हा रिपोर्ट भारताच्या यूपीआय (UPI) प्रणालीची जागतिक पातळीवर प्रशंसा करतो.
🔍 मुख्य मुद्दे – IMF अहवालातून
UPI ही जगातील सर्वात मोठी जलद रिटेल पेमेंट प्रणाली आहे (व्हॉल्यूमनुसार) — IMF ने या प्रणालीचा अभ्यास करून भारताच्या डिजिटल क्रांतीचे कौतुक केले आहे.
भारत आता सर्वाधिक जलद पेमेंट्स करणारा देश आहे, असं IMF स्पष्टपणे नमूद करतं. डिजिटल व्यवहारांमध्ये झपाट्याने वाढ झाल्याने ATM व्यवहार व रोख रकमेचा वापर घटलेला आढळतो.
UPI यशस्वी होण्यामागे महत्त्वाचा घटक म्हणजे Interoperability (आंतरसुसंगती) — म्हणजेच कोणत्याही बँकेचा वापर करून कोणत्याही UPI अ‍ॅपवर व्यवहार करता येतो.
📈 UPI ची घसघशीत वाढ
मार्च 2025 मध्ये, UPI द्वारे 19.78 अब्ज व्यवहार झाले व त्याची रक्कम होती ₹24.77 लाख कोटी.
जून 2025 मध्ये, रोजचे सरासरी व्यवहार 640 दशलक्ष (कोटी) झाले — हे आकडे Visa पेक्षा जास्त आहेत!
IMF च्या मते, UPI द्वारे जगातील एकूण जलद डिजिटल व्यवहारांपैकी जवळपास 48-50% व्यवहार भारतातच होतात.
🌍 UPI इतर देशांसाठी आदर्श ठरतं
- Interoperability म्हणजेच खुली प्रणाली
कोणताही अ‍ॅप, कोणतीही बँक वापरून व्यवहार सहज होतो – त्यामुळे स्पर्धा आणि सहभाग दोन्ही वाढतात. - वेगवान स्वीकार आणि वापर
फक्त 2016 पासून सुरू झालेली UPI प्रणाली आता शेकडो दशलक्ष भारतीयांचं प्रमुख व्यवहार माध्यम बनली आहे. - नगदी व्यवहारांमध्ये घट
ज्या जिल्ह्यांमध्ये UPI वापर जास्त आहे, तिथे ATM वापर व रोख रक्कमेचा ओघ कमी झालेला आहे. - धोरणकर्त्यांसाठी अभ्यासाचा विषय
इतर देशांनी देखील UPIसारख्या आंतरसुसंगत प्रणाली राबवल्यास कॅश-फ्री अर्थव्यवस्थेची दिशा मिळू शकते.
✅ निष्कर्ष – भारत का आहे आघाडीवर?
UPI ही पूर्णपणे इंटरऑपरेबल प्रणाली आहे – त्यामुळे वापरकर्त्यांना कोणत्याही अ‍ॅपवरून व्यवहार करता येतो.
भारतात प्रत्येक महिन्याला 18 अब्ज पेक्षा जास्त व्यवहार आणि दररोज ~650 दशलक्ष व्यवहार UPI द्वारे होतात.
यामुळे UPI ही Visa आणि MasterCard सारख्या जागतिक नेटवर्कपेक्षा अधिक व्यवहार करते.
🔚 एक वाक्यात सांगायचं झालं तर:
UPI मुळे भारत जागतिक डिजिटल पेमेंट्समध्ये आघाडीवर गेला आहे, आणि IMF चा हा अहवाल त्याचा जगाला दिलेला सबळ पुरावा आहे.